Waarschijnlijk de grootste ramp uit de Tongerse geschiedenis speelde zich af in de nacht van 28 op 29 augustus 1677. Tongeren werd die nacht in brand gestoken, een gebeuren dat kaderde in de zogenaamd Frans-Hollandse Oorlog. Die oorlog begon voor onze stad exact 350 jaren geleden. Op 12 mei 1672 kwamen namelijk de eerste Franse troepen aan in Tongeren.
Tongeren is wel vaker verwoest geworden. De eerst vastgestelde stadsbrand vond plaats rond 69-70 na Christus tijdens de zogenaamde Bataafse Opstand. Tijdens de Romeinse tijd vond er ook nog een grote brand plaats tijdens de twee helft van de tweede eeuw – tijdens de invasie van de Chatti en Chauki – en rond 275-276 toen de Franken het Romeinse rijk binnenvielen. Latere verwoestingen vonden plaats in 881-882 (Noormannen), op 1 augustus 1179 (door graaf Gerard van Loon), op 11 oktober 1213 (door hertog Hendrik I van Brabant) en in 1468 door de Bourgondische troepen.
De impact van de vernielingen tijdens de Frans-Hollandse Oorlog lijken echter het grootst geweest te zijn. Enerzijds komt dit natuurlijk omdat er ook meer geschreven bronnen over deze periode zijn, maar anderzijds blijkt wel dat de heropbouw vele decennia duurde en de stad pas haar oude inwonersaantal zou bereiken halfweg de negentiende eeuw.
Het doel van Lodewijk XIV was om Frankrijk natuurlijke grenzen te geven (Maas en Rijn). Knooppunt om dit doel te bereiken was Maastricht, gelegen langs enkele belangrijke wegen en uiteraard langs de Maas langs welke vallei de Fransen zich ook verplaatsten. De bezetting van Tongeren vanaf 12 mei 1672 had dan ook als doen een aanval op Maastricht voor te bereiden. Die stad werd ingenomen op 26 juli 1673 waardoor ook het militaire nut van Tongeren verdween en de wallen en poorten moesten afgebroken worden. Het risico bestond namelijk dat de geallieerde legers Tongeren zouden veroveren en bijgevolg de Fransen in Maastricht zouden omsingelen. De Fransen trokken bovendien door het prinsbisdom Luik omdat dit hen vrijgeleide had gegeven. De Luikse prinsbisschop, Maximiliaan Hendrik van Beieren, was namelijk ook aartsbisschop en keurvorst van Keules. In die functie had hij zich aan de Franse zijde geschaard.
In de beginfase van de oorlog (1672-1674) verliep de strijd behoorlijk moeilijk voor de Fransen, ondanks dat 1672 gekend staat als het Rampjaar in Nederland, en de Verenigde Provinciën wisten verschillende successen te behalen. Hierdoor besliste Keulen in 1674 ook om een vrede te sluiten met de Fransen.
En nu komen enkele nieuwe inzichten die werden aangereikt door Peter Schulpen uit Sittard, een stad die eveneens in dezelfde periode als Tongeren werd verwoest.
Nadat Keulen een vrede had gesloten, werd op de rijksdag van Regensburg (25 mei 1674) beslist dat de Duitse vorsten zich achter keizer Leopold zouden scharen. Die keizer van het Heilig Roomse Rijk (Duitsland) had een alliantie gesloten met Spanje, het hertogdom Lotharingen en de Verenigde Provinciën. Bij die vorsten hoorden behalve Keulen ook het nabijgelegen bisdom Munster en het hertogdom Gullik (waartoe Sittard behoorde). Peter Schulpen wees er terecht op dat Gullik hierdoor niet meer neutraal was en Luik samen met Keulen van partij was veranderd. De gevolgen van die ‘kantwissel’ waren verstrekkend toen de hertog van Lotharingen het Franse Mouzon aan de Maas verwoestte. Lodewijk XIV eiste represailles. Die represailles zouden volgen in Sittard en Tongeren…
In Tongeren wordt traditioneel aangenomen dat de stad in brand werd gestoken omdat de afbraak van de muren niet snel genoeg vorderde. De Franse gouverneur Calvo in Maastricht drong hier meermaals op aan en besliste, toen de maat vol was, de stad in brand te steken. In september en oktober 1677 kwamen de Fransen nog enkele keren terug, blijkbaar om het werk af te maken. De stadsbrand die volgde, leidde tot ontzetting in geheel Europa. Dat zelfs de Tongerse Onze-Lieve-Vrouwekerk was afgebrand, droeg niet de goedkeuring van Lodewijk XIV.
Maar… in het kader van het onderzoek naar de vernieling van Sittard in dezelfde periode kwam collega Peter Schulpen enkele bijzondere documenten tegen. Een brief van 6 september 1677 bewijst dat Lodewijk XIV zelf de opdracht had gegeven tot de verwoesting van Sittard en Tongeren. Een gecodeerde brief van 12 september van dat jaar, geschreven door Calvo aan de Franse minister van oorlog, gaat zelfs verder. Hierin wordt het moedwillig afbranden van beide steden besproken alsook het bewust terugkeren naar die steden om het werk af te maken.
Die moedwilligheid van de Fransen geeft toch wel een ander beeld van de vernielingen die in 1677 plaatsvonden. Een project met het Rijksarchief van Hasselt en het archief De Domeinen van Sittard-Geleen heeft trouwens de ambitie om soortgelijke archieven in het Franse militaire archief van Vincennes te gaan digitaliseren. In Venlo opent bovendien volgend jaar een grote tentoonstelling over deze noodlottige periode.
Nog enkele cijfers. In 1667 telde Tongeren 835 woningen en de dorpen in de stadsvrijheid in totaal 452 woningen. Daarvan waren er respectievelijk 611 en (circa) 300 vernield omwille van de oorlog.
Het woningenbestand in Tongeren herstelde maar langzaam. In 1680 waren er nog maar 230 woningen, in 1693 375, in 1696 497, in 1747 655, en in 1841 nog maar steeds 754.
Ook in de dorpen was een traag herstel te zien met in 1747 343 woningen en in 1841 656. Behalve het menselijke leed en de materiële vernielingen, waren de gevolgen nog verderstrekkend.
De periode 1650-1700 en vooral de gevolgen van de Frans-Hollandse Oorlog betekenden het einde van het middeleeuwse Tongeren. Sommige kloosters vertrokken en kwamen na 1677 niet meer terug. Maar vooral veel burgers verlieten de stad om nooit meer terug te keren. Zij werden na verloop van tijd vervangen door mensen uit de omliggende dorpen die in de stad kwamen wonen. Veel families gingen failliet en konden hun hypotheken niet meer betalen. Ook zij werden gedwongen de stad te verlaten. De markthallen werden na 1677 niet meer herbouwd en voor veel gebouwen van de stad (het stadhuis, de stadsmuren, enz.) moesten we wachten tot na de Negenjarige Oorlog en de Spaanse Successieoorlog om een meer welvarende tijd te zien in de jaren 1720-1730.
De prins-bisschoppen zagen opportuniteiten en keerden zich tot de financieel en materieeel uitgemolken steden en maakte van de gelegenheid gebruik om hen te “belonen” met hervormingen en nieuwe verordeningen. Die hervormingen zouden mede de aanzet geven tot de Luikse Revolutie, een uitloper van de Franse Revolutie.
bron: Stadsarchief
Vrijdag 13 mei zijn alle leerlingen van de eerste graad secundair onderwijs in Tongeren uitgenodigd voor de eerste Pre-Summer Party in Hal P. Elke leerling krijgt zijn of haar inkomkaart via de school.
Patrick Dewael, Burgemeester: “De afgelopen 2 jaar stond de wereld voor ons allen even ‘on hold’. Van uitgaan of andere hobby’s was er lange tijd geen sprake. Het sociale leven vormt echter een belangrijke schakel in de persoonlijke ontwikkeling en welzijn van een mens. Via onze contacten met vrienden en kennissen kunnen we onze sociale vaardigheden uitbouwen en bijschaven. Het gebrek of gemis aan externe contacten kan tot problemen met de mentale gezondheid leiden. Ook onze jongeren, die lang hebben moeten wachten om hun sociale leven te hervatten, zijn hier niet immuun voor.”
An Christiaens, schepen van jeugd: “De puberteit opent voor jongeren een heel nieuwe wereld. De druk van ouderen zal het ze de volgende jaren niet gemakkelijk maken. Op de speelplaats, in de jeugdvereniging of sportclub horen jongeren van de 1ste graad middelbaar de verhalen van de oudere jongeren over hoe het er op een fuif of feestje aan toegaat. Ondanks dat ze nog jong zijn dromen ze al vrij snel van het uitgangsleven dat voor hun ligt. Met de Pre-Summer Party willen we hen laten ervaren dat fuiven en plezier maken ook kan zonder dat hier alcohol voor nodig is.”
Praktisch
Waar: Hal P
Tijdstip: 13/05 van 20 tot 23.30 uur
Voor wie: alle leerlingen van de 1ste graad secundair onderwijs (op uitnodiging – inkomkaarten kopen aan de kassa is niet mogelijk)
Van 12 mei t.e.m. 9 juni wordt op donderdag, tijdens de markt, de Maastrichterstraat afgesloten voor alle verkeer.
Dit naar aanleiding van het assisenproces 'Aquino'.
Gedurende dit proces moet het Vrijthof vrijgehouden worden en nemen de standhouders van de markt plaats in de Maastrichterstraat.
Voor de veiligheid van de bezoekers van de markt wordt de Hemelingenstraat en het bovenste gedeelte van de Maastrichterstraat afgesloten van 8 tot 14 uur.
Deze middag bracht de ploeg van ‘VeloVeilig Vlaanderen’ even een bezoekje aan Tongeren.
Sportjournalist Stijn Vlaeminck doorkruist deze week Vlaanderen voor zijn fietscampagne ‘VeloVeilig Vlaanderen’. Via deze campagne wil HLN mensen aansporen te fietsen en aandacht vragen voor gevaarlijke punten in het verkeer.
Het bezoek startte aan het station. Daar werd Vlaeminck verwelkomd door mobiliteitsschepen Patrick Jans.
Bedoeling was vervolgens een fietstocht te maken
door het centrum langs enkele knelpunten in de stad, maar evengoed langs
locaties waar al plaats gemaakt is voor fietsers.
De schepen had een parcours laten uitstippelen via de Nieuwe Steenweg (lopend dossier), de nieuwe fietstunnel (in opbouw), Nieuw-Tongeren (groot dossier dat binnenkort wordt aangevat), het station (NMBS is bezig met fietssenstalling), Veemarkt, Stationslaan, Leopoldwal en Moerenpoort (knelpunt), De Motten (fietsvriendelijk), Velinxtoren naar de Markt.
De opnames eindigden echter al aan het station. Daar heeft een gefrustreerde wielertoerist zijn uitleg mogen doen over de gevaarlijke flessenhals onder het spoorviaduct.
De cameraploeg en de sportjournalist stapten vervolgens terug in hun minibusje, op weg naar de volgende plek in Vlaanderen....
Vlaanderen investeert dit jaar 328 miljoen in de fietsinfrastructuur. 55 miljoen hiervan gaat naar 54 projecten in Limburg.
Voor Tongeren: N753 Tongeren : fietspaden Molenweg / Uitvoering
In de rechtbank van Tongeren werden gisteren deze 2 Tongerse bedrijven failliet verklaard:
– schilderwerken MCM (Tongeren)
– milieutechnieken RDL Investment (Tongeren)
De jaarlijkse bloemenverkoop van de vrouwen van Ferm Koninksem tijdens het weekend van moederdag was weer een groot succes.
Na twee jaar zonder bloemenverkoop - wegens de pandemie - stonden de dames van Ferm Koninksem weer twee dagen paraat tegenover de kerk. De tel zijn voorzitster Bernadette Proesmans en co al kwijtgeraakt, maar ze organiseerden deze jaarlijkse traditie al meer dan 25 keer. Dit jaar waren ze andermaal uitverkocht.
Later dit jaar viert de vrouwenvereniging nog uitgebreid haar 110de verjaardag.
bijdrage: MM
Deze namiddag werden 28 opgeleide honden officieel aan hun baasje overhandigd door het BCG. Andrea Croonenberghs zorgde voor de presentatie in de Velinx.
De honden werden tussen september 2018 en december 2021 al door het BCG verspreid over heel België. Door de Covidpandemie werd de officiële overhandiging uitgesteld.
Van de 28 honden zijn er 4 in Limburg gebleven. Onder hen Gisèle Brodeau.
Suisse Tony Achtergael overhandigde deze middag een lantaarn met het Vredeslicht aan kolonel D' Hondt. Zij zal het meenemen naar haar bureel in de kazerne van Beauvechain Air Base.
CRC Glons is er sinds 5 oktober 2020 operationeel.
Op 6 december zal de kolonel haar macht overdragen aan haar opvolger. Normaal gebeurt dat na 3 jaar, maar zij is uitzonderlijk 3,5 jaar mogen blijven.
Om 11u30 was er een bloemenhulde aan het Monument der gesneuvelden t.g.v. de herdenking van Victory-day, de bevrijding der Kampen.
Er waren 8 vaandrigs present. De bloemen werden neergelegd door kolonel D'Hondt, burgemeester Dewael en Luc Van Damme (KFMB). Achteraf werd ook nog een bloementuil erbij gelegd door iemand van PVDA.
De Koninklijke Harmonie Concordia zorgde voor de muzikale omlijsting. Het was hun heroptreden na de coronapandemie.
Aansluitend trokken de aanwezigen naar het Museumkafee waar de burgemeester de gelegenheidstoespraak verzorgde.
Burgemeester Patrick Dewael opende met een overzicht van het einde van WOII: "Tussen Decision-day (6juni 1944) en Victory-day (8 mei 1945) liggen 11 maanden. In deze periode sneuvelden honderdduizenden mensen. Ook na de bevrijding werden steden met raketten bestookt. Ook onze stad en omliggende dorpen werden getroffen. De gruwel van het naziregime was en is nog steeds niet te vatten. Voor elk zinnig mens was het evident dat deze gruwel zich nooit meer zou mogen herhalen. Nauwelijks één mensenleven later is het weer zover. Europa wordt vandaag opnieuw geconfronteerd met oorlog. Het conflict in Oekraïne heeft een enorme (negatieve) impact op Europa en de wereld.
In Tongeren staan we elk jaar even stil bij het oorlogsverleden. Is de enige les uit de geschiedenis niet dat mensen nooit lessen trekken uit de geschiedenis?"
Dewael sloot af met een hulde aan de vaderlandslievende verenigingen: "Jullie engagement is onontbeerlijk en bewonderenswaardig"
