Enkele jaren geleden stootten archeologen tijdens een opgraving aan het Regulierenplein op een Romeins vervloekingsplaatje. Het loden plaatje verkeerde in perfecte staat. Het object bevat tekeningen en teksten in Grieks en Latijn. Het is uniek in België.
Bezoekers van het Gallo-Romeins Museum kunnen voortaan kennismaken met een wel heel bijzonder object: een loden vervloekingsplaatje uit de Romeinse tijd. Met zo’n plaatje trachtte men onheil over iemand af te roepen. In dit geval was de geviseerde ene Gaius Iulius Viator, zoon van Ingenua. Dat blijkt uit de inscriptie die onderaan op het object werd gekrast. Het in onze regio vervaardigde vervloekingsplaatje werd enkele jaren geleden opgegraven in Tongeren. Een team van specialisten onderzocht het grondig.
Vondst
In 2016 voerde archeologisch onderzoeksbureau ARON bvba opgravingen uit op een perceel van sociale huisvestingsmaatschappij Woonzo, aan het Regulierenplein. De aanleiding hiervoor was een nieuwbouwproject.
De archeologen stootten op een uitzonderlijk object: een loden plaatje met inscripties. Het dateert uit het einde van de eerste eeuw n.Chr. Het stuk bleek opmerkelijk goed bewaard.
Een team van onderzoekers uit binnen- en buitenland nam het object onder de loep. Dat gebeurde onder leiding van prof. Alain Martin en prof. Alain Delattre, beiden verbonden aan de Université Libre de Bruxelles (ULB).
Vervloekingsplaatjes
Het plaatje is 12 cm hoog en 12 tot 14 cm breed. Twee perforaties en een nagel wijzen erop dat het ergens aan bevestigd was.
Het object werd vervaardigd in onze regio. Het gebruikte lood werd gewonnen in het oosten van België of in de Eifel (Duitsland).
In het oppervlak zijn tekeningen, tekens en teksten gekrast. Er zijn inscripties in het Grieks en Latijn. Een aantal tekens is geïnspireerd op de letters van het Griekse alfabet. Er zijn woorden waarvan de exacte betekenis ons ontgaat, maar waarvan we wel weten dat ze in de Romeinse tijd een magische connotatie hadden. Opvallend zijn de namen van oosterse godheden. Die werden vereerd in de streek van het huidige Israël.
Onderzoekers weten met zekerheid dat het een vervloekingsplaatje is. Ook het gebruikte metaal, namelijk lood, wijst op negatieve magie.
Het vervloekingsplaatje is uniek in België. Andere exemplaren zijn veel minder goed bewaard. Vervloekingsplaatjes uit het huidige Tunesië en Griekenland hebben tekeningen en formules die sterk vergelijkbaar zijn aan die van het plaatje uit Tongeren. De onderzoekers veronderstellen dat er ook in de regio van de civitas Tungrorum handboeken circuleerden met magische formules, in een basisversie mogelijk opgesteld in Egypte. Uit deze handboeken werd geput voor het aanbrengen van de inscripties.
Gaius Iulius Viator
Onderaan op het plaatje staat in het Latijn de naam van de persoon die geviseerd werd: Gaius – in het Latijn afgekort als ‘C’ - Iulius Viator, zoon van Ingenua. We kunnen niet met zekerheid zeggen welke plaats deze Romeinse burger innam in de lokale gemeenschap van Atuatuca Tungrorum. Mogelijk was hij een (onder)officier of een persoon met aanzien. Alleszins woonde hij in het midden van de 1ste eeuw n.Chr. in een stad die in volle bloei was.
We kunnen ons ongeveer het volgende scenario voorstellen: een vijand van Gaius Iulius Viator maakte het vervloekingstablet vast aan diens huis, op een plek waar dit niet opviel, bijvoorbeeld net onder het dak. Daar zal het tablet een tijd gehangen hebben, tot het naar beneden viel, of tot het gebouw waarop het bevestigd was, afgebroken werd.
Waarnemend burgemeester en schepen van Cultuur Ann Christiaens: “We zijn blij dat we dit Romeinse vervloekingsplaatje in het Gallo-Romeins Museum kunnen presenteren. Het is uniek in België”.
vlnr: prof. Alain Delattre; An Christiaens; conservator Guido Cremers (GRM); prof. Alain Martin; Natasja De Winter (archeoloog ARON)
